Katarzyna Surmiak-Domańska "Ku Klux Klan. Tu mieszka miłość"

Autorka: Katarzyna Surmiak-Domańska

Tytuł: Ku Klux Klan. Tu mieszka miłość

Wydawnictwo: Czarne

Seria: Reportaż

Rok wydania: 2015

 

A zaczęło się od żartu.

„Chłopaki, załóżmy jakiś klub". Pomysł wszystkim się spodobał, było jasne, że chodzi o zabawę. Zaczęło się wybieranie nazwy. Padło kilka mniej lub bardziej śmiesznych pomysłów, w końcu ktoś zaproponował greckie słowo kuklos - „koło". Ktoś inny podchwycił: a może nie kuklos, tylko „Ku Klux" ? Końcówka „Klan" nasunęła się sama, jako dopełnienie aliteracji (...) W brzmieniu tych trzech słów >> Ku Klux Klan<< tkwi tajemna moc. Czytelniku, wymów je głośno. Czy te dźwięki nie przypominają ci dźwięku grzechoczących kości?*

 

[źródło]

Wydawać by się mogło, że panowie z białymi kapturami na głowach, są już reliktem przeszłości. Otóż tak nie jest. W Stanach Zjednoczonych istnieje kilkadziesiąt klubów, które nadal propagują rasizm, a wszystko pod przykrywką zachowania wartości chrześcijańskich i ocalenia wizerunku idealnej rodziny.

Katarzyna Surmiak-Domańska usłyszała o Harrison zwanym Klan Town, mieście położonym w amerykańskim stanie Arkansas, mieście, w którym nie mieszka żaden Afroamerykanin. Tylko biała rasa. To tutaj w 2013 roku odbył się zlot Partii Rycerzy Ku Klux Klanu, na który trafiła reporterka. Na czele Partii stoi pastor Thom Robb, człowiek sympatyczny, ale też stanowczy.

 

Thom Robb z rodziną [źródło]

Dziennikarka na zlocie miała okazję porozmawiać z członkami KKK, trafiła do rodziny mieszkającej pod Harrison, która od pokoleń wychowywana jest w duchu wartości Klanu, brała udział w rytualnym przyjęciu nowych członków, miała okazję przymierzyć togę i mityczny kaptur, widziała płonący krzyż, będący symbolicznym aktem charakterystycznym dla tej organizacji, spotkała się z Wielkimi Magami, Smokami i innymi członkami stowarzyszenia będącymi na różnych stopniach wtajemniczenia.

Rozmowy z członkami KKK, Surmiak-Domańska przeplata fragmentami dotyczącymi historii tej organizacji. Opowiada o założycielach kolejnych partii, wraz z nią obserwujemy, jak na przestrzeni lat stowarzyszenie zmieniało swój charakter. Z zabawy przekształciło się w prężnie działającą instytucję, jednym z jej reformatorów był David Duke, który zmienił wizerunek KKK.

David Duke [źródło]

Duke zdawał sobie sprawę, że Ku Klux Klan to legenda, ale zarazem niewygodny bagaż. Ameryka zmieniała się nieubłaganie i żeby ocalić Klanowi jakiekolwiek wpływy, trzeba było go porządnie zreformować. Dostosować do nowych czasów i do nowego, subtelniejszego obywatela. Zmienić wizerunek. Klan nie powinien dłużej kojarzyć się z tłustymi wieśniakami w gumofilcach, żującymi tytoń, którzy mówią gwarą i wieszają ludzi na drzewach. „Z pastwisk do sal konferencyjnych!" - wołał Duke. Klansman miał być odtąd człowiekiem wykształconym, śledzącym wydarzenia polityczne, potrafiącym dyskutować, dbającym o wygląd, maniery i higienę.*

Dzieje Ku Klux Klanu ociekają krwią, reporterka przytacza fakty, które jeżą włos na głowie. Samosądy, wieszanie na drzewach, tortury na tle rasowym, ale nie tylko, bo i wśród swoich klansmeni byli surowymi sędziami, za zdradę przychodziło słono zapłacić.

Historia KKK jest nierozerwalnie związana z historią niewolnictwa. Reporterka przytacza i analizuje ten niechlubny okres w dziejach USA. To reportaż posiadający wyraźny historyczny rys.

Tym, co mi się bardzo podoba w książce, jest jej subiektywny styl. Surmiak-Domańska nie kryje się za tekstem, nie próbuje wyciągać ogólnych wniosków, jest w samym centrum swojej opowieści, wraz z czytelnikiem odkrywa zaskakujące fakty, podróżuje po Pasie Biblijnym, jest ciekawa swoich bohaterów, przestrzeni, w której się porusza i potrafi tą swoją ciekawością zarazić. Jest przy tym uparta, nie pozwala się szybko zbyć, drąży temat aż uzyska satysfakcjonująca ją odpowiedź, tak jak było to w przypadku, gdy próbowała się dowiedzieć dlaczego na hasło Sundown Town wszyscy nagle zmieniają temat lub wymieniają znaczące spojrzenia.

 

[źródło]

Dzięki swej dociekliwości reporterka uzyskała informacje do spojrzenia na Ku Klux Klan z innej perspektywy. Dotarła do ludzi, którzy od dziecka byli wychowywani przez tę rasistowską organizację, ale pod wpływem pewnych wydarzeń nawrócili się i zaczęli działać przeciw rasizmowi. O tym opowiada historia Johnny'ego Lee Chary'ego, pastora, który zdobywał kolejne stopnie w KKK, odnosił sukcesy jako zapaśnik, był wyjątkowo brutalny, ale przeszedł na drugą stronę i zaczął wspierać Afroamerykanów w dążeniu do respektowania podstawowych praw człowieka.

Tym, co mnie najbardziej poruszyło w książce, nie są makabryczne sceny zbrodni dokonywanych przez KKK, ale to, że wszystko jest pięknie zawoalowane w wartości chrześcijańskie. Przywódcami Klanów są zazwyczaj pastorzy, którzy umiejętnie stosując retoryczne sztuczki, potrafią wytłumaczyć, że działają z miłosierdzia bożego. Ich argumenty są bardzo przekonujące i ocieplają wizerunek faszystowskiego przecież stowarzyszenia.

Katarzyna Surmiak-Domańska napisała książkę pełną paradoksów, zabrała nas w podróż po specyficznym, a jednocześnie reprezentatywnym dla amerykańskiej prowincji, skrawku przestrzeni. Z reporterską wprawą ukazała mentalność ludzi zamieszkujących Pas Biblijny, wylazły na wierzch zaściankowe przekonania, ale z drugiej strony pokazała niezwykłą amerykańską gościnność.

Dzisiejsze Klany różnią się od tych sprzed wieku, Katarzynie Surmiak-Domańskiej udało się dotrzeć do istoty zjawiska oraz kompleksowo przedstawić historię ludzi w białych kapturach.

Cytaty oznaczone * pochodzą z książki Katarzyny Surmiak-Domańskiej Ku Klux Klan. Tu mieszka miłość, Czarne, 2015.