Teksty umieszczane na tym blogu, są mojego autorstwa. Kopiowanie i wykorzystywanie ich w innych miejscach, tylko za zgodą autorki

piątek, 31 października 2014

Sośnicki i Szychowiak w listopadzie w Biurze Literackim


Nagroda Identitas dla Jana Polkowskiego

W tym roku po raz pierwszy została przyznana Nagroda „Identitas”. Laureatem tegorocznej edycji został Jan Polkowski, autor „Śladów krwi”, o których pisałam TUTAJ.

W uzasadnieniu przewodniczący jury Paweł Lisicki podkreślił, że „Ślady krwi” to dzieło wybitne w oryginalny i głęboki zarazem sposób pokazujące losy całego pokolenia Polaków. Jednocześnie jest to piękna przypowieść o poszukiwaniu tożsamości przez jednego człowieka, głównego bohatera książki, który pragnąć odnaleźć siebie i zrozumieć kim jest musi zmierzyć się z przeszłością swoją, swojej rodziny, swego narodu. Książkę Polkowskiego wyróżnia też niezwykły język, czysty, nasycony metaforami, mocny, prawdziwie poetycki. To proza najwyższych lotów.


Nagroda Identitas jest przyznawana corocznie, jesienią, najlepszej książce poprzedniego roku. Zgłaszane mogą być prace z szeroko pojętego obszaru polskiej humanistyki. Jury przyznaje jedną niepodzielną nagrodę główną w dziedzinie humanistyki i literatury pięknej, jedną nagrodę w obszarze historii, a także od jednej do trzech nagród specjalnych, z których jedna może być poświęcona pracy zrealizowanej w innej formie, czy na innych nośnikach niż drukowane.

czwartek, 30 października 2014

Suzanne Fülscher "Majka (prawie) sama w domu"

 



Autorka: Suzanne Fülscher
Tytuł: Majka (prawie) sama w domu
Przekład: Inez Aleksandra Okulska
Wydawnictwo: Nasza Księgarnia
Rok wydania: 2014





Majka to sympatyczna dziewczynka, ma dwie młodsze siostry i starszego brata, który przechodzi właśnie okres dojrzewania. Jej rodzice postanowili wyjechać w baaardzo długo odkładaną podróż poślubną. Dziećmi miała opiekować się babcia i wszystko byłoby zgodnie z planem, gdyby nie to, że babcia jest miłośniczką tańca brzucha. Zbieg nieprzewidzianych okoliczności sprawił, że żywotna staruszka wylądowała w szpitalu ze złamanym ramieniem. I co tu teraz zrobić, przecież nie można powiedzieć rodzicom, bo zaraz będą chcieli wrócić z urlopu, a przecież dopiero wyjechali i to pierwszy raz od kilku lat! Cóż, trzeba się wziąć w garść i poradzić sobie samemu. Tym oto sposobem rodzeństwo przez półtora tygodnia jest zdane na siebie.

Nie jest jednak łatwo ukryć prawdę przed rodzicami. Majka wplata się w pajęczynę kłamstw i musi stawać na głowie, by sekret się nie wydał. Przy tym ma swoje codzienne problemy, a na horyzoncie pojawia się tajemnicza staruszka, która potrafi przepowiadać przyszłość.

Na dodatek brat wcale jej nie pomaga, wydaje wspólne pieniądze na pizzę i robi imprezę w domu. Dziewczynka musi stawić czoła rzeczywistości i zadbać o dom i młodszą siostrę. Radzi sobie całkiem nieźle, wprowadza podział obowiązków i stara się mieć wszystko pod kontrolą.

Przyznam szczerze, że wciągnęła mnie ta niewielkich rozmiarów opowiastka. Autorka urzekła mnie świetnie skonstruowanymi postaciami. Babcia ćwicząca taniec brzucha, flirtująca ze wszystkim co się rusza, nosząca wściekle różowe kurteczki i słuchająca Rolling Stonesów jest moją faworytką.

Do tego relacje między rodzeństwem, wzajemny szacunek jaki mają do siebie, próby bezkonfliktowego rozwiązywania problemów, życzliwość, wzajemne wsparcie to model może nieco wyidealizowany, ale pokazujący, że zawsze można się dogadać.

To świetna lektura dla młodych dam, bo poczytają sobie tutaj nie tylko o tajemniczych przepowiedniach, ale również o perypetiach miłosnych przyjaciółek Majki, a do tego dostana lekcję odpowiedzialności. No, brzmi to może niezbyt zachęcająco z tą lekcją, ale od razu zapewniam, że autorce daleko do moralizatorskiego tonu nauczycieli. Wręcz przeciwnie. Historia Majki przedstawiona jest z perspektywy głównej bohaterki i napisana młodzieżowym slangiem dzięki czemu młode czytelniczki bez problemu mogą zidentyfikować się z główną bohaterką.

„Majka (prawie) sama w domu" to książka, która w zabawny i przystępny sposób wprowadza nastolatki w obowiązki dorosłości, poruszając przy tym problemy istotne dla dorastających dziewczynek (pierwsze zauroczenia, podejmowanie trudnych decyzji).


środa, 29 października 2014

Krakowskie podróże literackie cz. II



Lajos Grendel- mówi Wam coś to nazwisko? No pewnie niewiele, bo do tej pory jego książki nie były przekładane na język polski. Biuro Literackie niedawno wydało „Poświęcenie hetmana" w przekładzie Miłosza Waligórskiego i właśnie tej publikacji był poświęcony piątkowy wieczór na Festiwalu Conrada.

Jak przeczytałam na okładce książki, że Grendel jest węgierskim pisarzem, który, posługując się prostym językiem, wprowadza do swoich opowiadań surrealistyczne wątki, wiedziałam, że muszę się udać na Bracką, by posłuchać co też pisarz ma do powiedzenia.

Na spotkaniu prowadzonym prze Wojciecha Bonowicza był obecny również tłumacz „Poświęcenia hetmana", a estetyczną wartość wieczoru (jak to zauważył Bonowicz) podnosiła Anna Butrym, która z serdecznym uśmiechem tłumaczyła wypowiedzi autora.
Wojciech Bonowicz, Miłosz Waligórski, Lajos Gredel, Anna Butrym
Poszło pierwsze pytanie, Miłosz Waligórski został wywołany do odpowiedzi i musiał się tłumaczyć dlaczego tłumaczyć mu się zechciało akurat Lajosa Grendela:  

Czytając jego opowiadania, miałem wrażenie, że czytam czeskiego pisarza (oooo, myślę sobie, czeskie klimaty w węgierskim wydaniu, toż to może być ciekawe, nadstawiłam więc ucha i uważniej), Grendel jest inny niż autorzy węgierscy, ma dużą świadomość literacką, jest modernistą, choć w jego twórczości wyczuwalny jest hrabalowski klimat (oooo, myślę sobie, coraz ciekawiej, Grendel węgierskim Hrabalem, słucham więc dalej).

Sam pisarz przyznał, że blisko mu do Hrabala, ale równie ważnymi dla niego twórcami, których ślad możemy znaleźć w jego książkach są Borges, Buñuel oraz Margitte. To właśnie oni nauczyli Grendela pisania prostym językiem historii, które mogą zjeżyć włosy na głowie. Ten charakterystyczny styl jest widoczny w „Poświęceniu hetmana", gdzie autor porusza poważną moralną tematykę dotyczącą m.in.  postaw wobec komunizmu, ale podaje ją w sposób lekki, nie przytłaczający czytelnika.

Bonowicz zadał zatem pytanie, które rozbawiło gościa i publiczność: Czy jest pan surrealistycznym moralistą czy też moralnym surrealistą?
Moralizm staram się przemycać tak, by ton moralizatorski nie był widoczny. Podobnie robił Camus. Najwięcej jednak nauczyłam się od Hrabala- ciężkie tematy staram się podawać w przystępny sposób, więc może i jestem surrealistycznym moralistą, choć nie wykluczam, że moralny surrealista też do mnie pasuje.

Prowadzący dał chwilkę autorowi i zagadnął tłumacza: Kto panu z kolei pomagał przy przekładzie, jacy pisarze byli dla pana skarbnicą zdań i skojarzeń?
No któż by, jak nie Hrabal, Konwicki i Mrożek! To oni pomogli w przeprawie przez karkołomne węgierskie zdania.

Ooooj, słuchałam tego wszystkiego z coraz większym zainteresowaniem i w głowie tylko dudniła mi myśl: KOBITO, NIE SŁUCHAJ, NIE SŁUCHAJ, MAŁY MASZ STOS DO CZYTANIA, JESZCZE JEDNA KSIĄŻKA I BĘDZIE POTRZEBNY LEKARZ!
Nie mogę chodzić na takie spotkania, bo nie dość, że było sympatycznie i z humorem i kameralnie i merytorycznie, to do tego poczułam zew czytelniczy i została rozbudzona moja ciekawość nowych światów przedstawionych.

A wiecie co Wam na koniec jeszcze powiem? Lubię, gdy spotkanie autorskie jest prowadzone na luzie, z humorem, dużo zależy w tym wypadku od prowadzącego i jego przygotowania. I muszę stwierdzić, że Wojciech Bonowicz był świetnym gospodarzem- tu pytanie, tam żarcik, ani się obejrzałam i godzinka minęła.

Do Pomarańczowej Pieczary zajechałam już późno, ale na stole czekała na mnie przepyszna zupa z czerwonej soczewicy. Możecie w to nie wierzyć, ale Smoki w kuchni to skarb :).

W następnym odcinku o tym, co na Targach piszczało (ja piszcałam, w duchu, ze szczęścia, jak mi J.C. podpisał książkę).

poniedziałek, 27 października 2014

Krakowskie podróże literackie cz. I



Skończyło się literackie szlajanie po grodzie Kraka. Od czego by tu...Hmm...mam milion myśli na minutę, więc od razu ostrzegam, że będzie dygresyjnie i w kilku częściach.

Opowieść ma swój początek w czwartek, kiedy to zapakowałam się z walizą w biedronki do busa z bocianem i wyruszyłam do Pomarańczowej Pieczary.
Tam mnie ugościli moi przyjaciele - gadzina urocza Smoczyca i jej ukochany ssak błotny- Hipcio.
Pożarłam sycący i aromatyczny bigosik (jak Hipcio palnie bigosika to ślinianki nie wyrabiają), pogadaliśmy chwilunię i trzeba było zwijać molowe skrzydełka, by w śnie zregenerować siły.

Nastał dzień następny, słoneczny, ale zimniasty. Dzień, który w planach mych miałam spędzić na Festiwalu Conrada.

Spotkanie pierwsze, na którym dowiaduję się, że napój bogiń skutecznie wypala kubki smakowe, a biała magia jest darem bożym.

Kateřina Tučková, nazwisko pisarki nic mi nie mówiło, ale tytuł - „Boginie z Žítkovej" i okładka książki mocno mnie zaintrygowały. Poza tym, ten kto mnie już trochę zna, wie, że mam fiołka na punkcie czeskich klimatów, zatem nie mogło mnie zabraknąć na tym spotkaniu, tym bardziej, że na plakatach promujących wieczór autorski widniała informacja, że publiczność zostanie uraczona napojem bogiń.

Prowadzący spotkanie Łukasz Grzesiczak spytał wprost - Czy te boginie to kolejna mistyfikacja czeska?
Nie, oczywiście, że nie, powieść jest w siedemdziesięciu procentach oparta na faktach. Boginie naprawdę istniały i leczyły ludzi. Jednak system komunistyczny mocno je piętnował i kobiety podejrzane o uprawianie magicznych praktyk były zamykane w psychiatrykach i izolowane.
Pisarka opowiadała niesamowite historie o tym jak szukała śladów ostatnich bogiń, o tragicznej śmierci Stefiny (wybaczcie, jeżeli nie tak się pisze to imię po czesku, bo ja nie znaju i tylko tak jak usłyszałam, tak i Wam tu przytaczam).
I teraz uwaga- historia z dreszczykiem, TYLKO DLA LUDZI O MOCNYCH NERWACH!

Otóż, Stefina to jedna z córek bogini, która mieszkała w Žítkovej. Gdy była dzieckiem nie bardzo interesowała się nauką białej magii, ale gdy w latach 90. wybuchnęła moda na naturalną medycynę, obudził się w niej duch boginii i zaczęła leczyć czarami. W momencie, gdy Kateřina Tučková zbierała materiały do powieści, Stefina miała ponad osiemdziesiąt lat, nie zgodziła się jednak podzielić swoimi wspomnieniami. Dwa lata temu, gdy „Boginie z Žítkovej" miały swoją czeską premierę, pisarka wybrała się do tytyułowej miejscowości z promocją książki i trafiła na pogrzeb Stefiny.
Ludzie gadali, że starucha zmarła śmiercią tragiczną. Człowiek, którego leczyła z choroby psychicznej zaciukał ją siekierą.
Macie ciarki? Ja mam.

Nie mogłam usiedzieć na miejscu i musiałam zapytać dlaczego, skoro powieść nie jest czystą konfabulacją, a w głównej mierze opiera się na historycznych faktach, pisarka nie pokusiła się o napisanie reportażu? 



Reportaż jest mocno rygorystyczny, należy trzymać się w nim faktów, zachować chronologię, a ja chciałam nadać historii oś fabularną, pójść w stronę realizmu magicznego. Poza tym pierwowzorem jedej z głównych postaci była boginii,która żyła w 1645 roku, niektóre rozdziały są pisane z jej perspektywy, co byłoby niemożliwe w reportażu.
 
Łukasz Grzesiczek, Kateřina Tučková, Julia Różewicz

Ponieważ książka miała premierę na Festiwalu Conrada, nie jest jeszcze znana czytelnikom, dlatego prowadzący odkrył kilka smakowitych motywów, a chociażby obraz mężczyzn- w powieści niezbyt pozytywny- upośledzony chłopiec, fanatyczny ksiądz i alkoholik, przyznacie, że nie jest to zbyt zachęcające towarzystwo. Ale pisarka oczywiście nie pokazuje w ten sposób wad męskiej strony Czech, no tak po prostu wyszło.


Historia wydaje się być ciekawa, tym bardziej, że autorka porusza problem relacji czesko-niemieckich, ale jak jej to wyszło? No, na pewno się z Wami podzielę wrażeniami, jak tylko połknę powieść.

Były również pytania z sali, na które chętnie odpowiadała zarówno pisarka jak i tłumaczka-  Julia Różewicz.

A na koniec odbył się chrzest (nie zdążyłam pstryknąć zdjęcia). Kateřina Tučková polała egzemplarz swojej powieści napojem bogiń- śliwowicą, którą każdy z przybyłych gości mógł się uraczyć. Ja się uraczyłam i mało mi gardła nie wypaliło. Następnym razem poproszę o likier bogów.

A teraz już się żegnam, a w następnym odcinku dowiecie się jak Węgier pisze Hrabalem.

środa, 22 października 2014

Znikam się literacić

Moi kochani,  jutro rozpoczynają się 18. Krakowskie Targi Książki, ale pewnie to już wiecie, bo już wszędzie o tym trąbią. Tak, wybieram się. Dlatego znikam na długi weekend i mam zamiar łajdaczyć się literacko i na Targach i na Festiwalu Conrada. Mam nadzieję, że na spotkaniu blogerów się zobaczymy i razem się będziemy sponiewierać literacko, wszakże w kupie raźniej. A w sobotę Kaś z Achy i Ochy z Książką organizuje spotkanie PoTargowe. Na jej blogu poczytacie sobie o tym więcej.
W sobotę jest również koncert Kafka Band (godzina 19:00, klub "Nie lubię poniedziałków"), w którym śpiewa Jaroslav Rudiš autor m. in. "Grandhotelu" i "Koniec punku w Helsinkach". Na koncercie będą czytane fragmenty jego najnowszej powieści "Cisza w Pradze". A tu sobie możecie luknąć co to za muza.

Do zobaczenia zatem, a jeśli ktoś się również wybiera do Krakowa, to jak zobaczy gdzieś w tłumie moli książkowych mój ognisty łeb, to się nie bać i podchodzić, zaczepiać i ściskać.

wtorek, 21 października 2014

Józef Tischner "Dzienniki 1944-1949. Niewielkie pomieszanie klepek"



 


Autor: Józef Tischner
Tytuł: Dzienniki 1944-1949. Niewielkie pomieszanie klepek
Opracowanie: Marian Tischner, Wojciech Bonowicz
Wydawnictwo: Znak
Rok wydania: 2014






Rodzina ks. Józefa Tischnera długo zastanawiała się nad wydaniem jego szkolnych zapisków. We wstępie do dzienników Marian Tischner wyjaśnia, że traktowaliśmy te zapiski jako osobiste zwierzenia, których nie wypadało podglądać. Jednak po siedemdziesięciu latach kartki zaczęły blaknąć, a chęć ocalenia zapisków zmusiła Mariana Tischnera do ich przepisania. Zaczął się zatem wgłębiać w życie chłopięce swego brata i uświadomił sobie, że należy je udostępnić szerszej publiczności. Przy redakcji dzienników pomógł Wojciech Bonowicz, wybitny znawca i autor biografii ks. Tischnera.

Zapiski obejmują lata 1944-1949 i rozpoczyna je krótki życiorys trzynastoletniego wówczas Józia. Chłopiec w lapidarnych, nieco pokracznych zdaniach opisuje swoje pierwsze miłości, szkolne perypetie, opowiada o mieszkaniu w bursie, wspomina swoich kolegów i koleżanki z klasy oraz nauczycieli i wychowawców. Ważne i ciekawe jest to, że poznajemy słynnego filozofa niejako in flagranti, ponieważ notatki nie mają charakteru retrospektywnego, nie są wspomnieniami, tylko na bieżąco spisywanymi relacjami z przeżytego dnia.

W miarę upływu lat możemy zaobserwować jak ewoluowały poglądy młodego przyszłego księdza, co wpłynęło na jego wybory ścieżek życiowych, czytamy o pierwszych fascynacjach, o lekturach, które go ukształtowały, o dziewczynach. W tych dziennikach możemy wyróżnić kilka tematycznych poziomów: refleksje na różne tematy (kobiety, Bóg, sytuacja polityczna, własna tożsamość), życie szkolne i towarzyskie (wspomina tutaj o harcerstwie, udzielaniu się w Dokształcającym Kole Religijnym), pierwsze wprawki literackie.

Dzienniki młodego Tischnera to nie tylko gratka dla miłośników jego twórczości, to również dokument rejestrujący sytuację polityczną. Jest to też panoramiczny obraz powojennego Podhala. Trzynastoletni Józio od początku interesuje się wydarzeniami z kraju i świata, odnotowuje wybór Bieruta na prezydenta, wspomina o akcjach UPA, śmierci Masaryka, stworzeniu przez Rosję bomby atomowej. W tym wszystkim próbuje się odnaleźć, szuka własnej drogi: Pracuję nad znalezieniem celu życia i już go mam! Służyć Bogu! Ojczyźnie dla dobra ludzi! Więc mam żyć dla bliźnich i dla nich się poświecić! -pisze szesnastoletni ksiądz.

Sytuacje, które opisuje w swym dzienniku odsłaniają ówczesną obyczajowość- to całowanie przez chusteczki, ojciec na prywatkach w formie przyzwoitki, spowiadanie się ze straszliwego grzechu posiadania dziewczyny wzbudza w nas wesołość. Podobnie jest z fragmentami, w których Józio obgaduje swoich kolegów, pisząc: Tkacz. Syn nauczyciela. Dziwak jakich mało. O mały pozór się złości, choć nie gniewa. Klnie przy tym jak cholera. Mówię z nim po francusku. Jest małym czarnym, rzadko się strzyże, nie lubi bab. Uczy się dobrze, choć nie ma wymowy (...) Karkoszka. Orawiak. Kreatura, jakich nie ma. W bursie wesoły, w szkole cichy i nie bardzo „stoi" (...)
Łaciak. Fajny chłopak. uczy się kupę. Orawiak, poraniony w czasie wojny granatem. Nie gniewa się o nic. „Cnotliwy", choć „podbujany". Uczeń mierny.
Podbujany, hecny, masny, fajny, psiakrew, cholera - pełno w tych zapiskach kolokwializmów, stylistycznych kwiatków, gramatycznych potknięć, ale czego można się spodziewać po trzynastolatku. Dopiero w późniejszych latach zaczynamy dostrzegać dbałość o formę, o język i o jasne formułowanie myśli.
„Dziennik 1944-1949. Niewielkie pomieszanie klepek" to dokument intrygujący, uzupełniony zdjęciami z archiwum rodzinnego.  Niektóre fragmenty zaskakują (np. opisywanie relacji z rodzicami). Poznajemy w nich zwykłego chłopaka, dla którego problemem jest zbliżający się sprawdzian z łaciny i zdobycie pieniędzy na kolejne książki, ostatnie strony jednak są zapisem rodzącej się świadomości o powołaniu duchowym.