O Tadeuszu Różewiczu i Agnieszce Osieckiej

Dziś swoje 90. urodziny obchodzi Tadeusz Różewicz. I co tu takiemu nobliwemu i doświadczonemu życiem człowiekowi życzyć? Sto lat już chyba raczej nie wypada zaśpiewać. Zdrowia, to na pewno, choć Poeta całkiem dziarsko się trzyma. Spokoju? To na pewno. I apetytu na życie, by go nie tracił. Muzy obok pięknej, choć w tym wieku i z takim dorobkiem Pan Tadeusz zapewne ma już swoją osobistą Natchniuzę, która pojawia się w odpowiednim momencie bez kapryszenia i zbędnej kokieterii.

A ja poszperałam w starych tekstach i znalazłam recenzję, którą niegdyś pisałam. Byłam na spotkaniu, o którym mowa w tekście, to było trzy lata temu. Pan Tadeusz był trochę zmęczony, siedział taki samisueńki, a wokół pełno ludzi, którzy koniecznie chcieli mieć podpis Poety. Krąg coraz bardziej się zacieśniał, a wydawca nawet się nie zainteresował, żeby nalać Panu Tadeuszowi szklankę wody. Ale poczucia humoru odmówić autorowi nie można. Podeszłam do stolika i zapytałam: „Panie Tadeuszu, może ja Panu szklaneczkę wody naleję?”

Różewicz popatrzył  na mnie, uśmiechnął się i rozmarzonym głosem powiedział: ” Wody? Z Panią to ja bym się szampana chętnie napił” .

Cóż więcej dodać – zapraszam do przeczytania recenzji tomiku „Kup kota w worku”. Ja to kupuję, a Wy?

„Pomysły na utwory biorą się z historii literatury i z tradycji literackiej”- takie słowa wypowiedział Różewicz na spotkaniu promującym książkę „Kup kota w worku”.  Przewrotny klasyk przekopał więc skarbiec literackich zasobów, wrzucając do własnego worka kilku autorów. Jego książka to zbiór parodii, których ostrze skierowane jest nie przeciw pisarzom, lecz mierzy prosto w leksykę oraz składnię.

Zbiór tekstów autora „ Kartoteki” to rozmowa z formą, przekomarzanie się ze stylami, przekorna zabawa z popularnymi konwencjami. Materia, z której Różewicz utkał swój literacki wór jest mocno zagęszczona. Poeta proponuje czytelnikowi kilka wzorów, stąd też w książce znajdziemy, obok wierszy, również prozę satyryczną, poemat, monologi, fragmenty powieści pisanej metodą strumienia świadomości, a nawet zalążki dramatu.

Ten oryginalny tomik to nie worek, to tak naprawdę puszka Pandory, po otwarciu której wysypują się spomiędzy stronic problemy naszej cywilizacji. Różewicz ze szczególnym upodobaniem analizuje zjawisko amerykanizacji języka polskiego: „otóż właśnie zachwaszczono tak nasz język angielskim narzeczem jak loch ness który jest poczciwą gorgoną mówimy masłoską a nie słowackim czy też bogurodzicą bo chcą być na topie…studenci”. Autor „ Nożyka profesora” swą ironiczną krytykę ubrał zgrabnie w formę opowiadania pisanego przez młodą, początkującą literatkę. W tym fragmencie pt. „przyj dziewczę przyj” Różewicz dworuje sobie z techniki strumienia świadomości (albo raczej podświadomości), przywołując przy okazji kolejny istotny problem, a mianowicie, brak świadomości kulturowej przeszłości. Pisarz oskarża współczesną młodzież o to, że wszystko traktuje zabawowo: „wyssali z nas duszę rozum/przez rok cały rok okrągły/obowiązuje strój karnawałowy”. Sprawcą tego jest wielki Sponsor Mecenas, a jego podwładni- sponsorzy kultury wysokiej „ z niskiej półki/ wrzucają do cylindra/ albo „dają w łapę”(podaj łapę)”.

Oprócz problemów współczesności klasyk zastanawia się nad kondycją poezji i poety. To typowa tematyka dla twórczości Różewicza i ktoś mógłby zarzucić pisarzowi, że wciąż prześwietla ten sam temat, ale autor „Matki odchodzi” mówi otwarcie do czytelnika: „zaczynam od początku/zaczynam jeszcze raz/zaczynam od końca”. Powtarzanie aż do znudzenia tego samego jest sposobem na to, by problemy rzeczywistości się nie zdeaktualizowały.

Różewicz jawi się w tych tekstach jako zadziorny i przekorny poeta. Jego podmiot liryczny doskonale zdaje sobie sprawę z tego, że jest sławny, ale w żaden sposób nie chce się wpasować w stereotypowe postrzeganie „modnego pisarza”, co niekiedy jednak budzi w nim pewien niepokój: „czasem niepokoję się tym/że jestem taki zwyczajny (…) zaczynam/ myśleć że chyba to nie jest/normalne kiedy ‘poeta’ nie jest/’zjawiskiem’. Zaraz jednak stwierdza z przekąsem: „już czas wykreować siebie/poetyckiego malowniczego szalonego/(trochę) schizofrenika trochę kochającego/inaczej”. Pozostawia nas z pytaniami, co tak naprawdę dziś jest ważne- pisarz, jego blask, legenda? Czy też wartość dzieła jest mierzona ekscentrycznymi wybrykami twórcy?

Na różnorodność gatunkową nakłada się ogromna rozpiętość tematyczna. Problematyka oscyluje pomiędzy powagą, a frywolnością. Fragmenty pisane w konwencji buffo mieszają się tu z zapiskami w konwencji serio, a granica między patosem i niskim tonem jest czasami bardzo płynna. Poza tym autor uraczył swych czytelników rarytasami w postaci rysunków własnego autorstwa.

Swoim najnowszym zbiorem tekstów Różewicz udowadnia, że kupując kota w worku nie zawsze jesteśmy narażeni na nabycie towaru, z którego nie będziemy zadowoleni.

Tadeusz Różewicz, Kup kota w worku. Work in progress, Biuro Literackie, Wrocław 2008.

Dzisiejszy dzień, to jeszcze jeden powód do świętowania.

„Znacznie większe znaczenie niż miłość miała dla mnie wolność, uczucie wolności. „Wolność dawała mi szczęście”. Mam na myśli to najbardziej euforyczne, zatykające uczucie szczęścia, które łapie Cię nagle za gardło i masz ochotę fikać koziołki albo strasznie głośno wrzeszczę, albo bardzo cichutko i łachotliwie ‘ chichotać wewnętrznie’. Takie szczęście łapie mnie czasami, gdy wychodzę nagle na szeroką łąkę albo wypływam daleko na jezioro.”

Gdyby żyła kończyłaby dziś 75 lat. Agnieszka Osiecka – autorka ponad dwóch tysięcy piosenek, reżyserka teatralna, dziennikarka, prozaiczka i poetka, kobieta która ukochała sobie język polski. Mam nadzieję, że tam, gdzie teraz przebywa są przepiękne łąki i jeziora, po których może pływać i drzeć się z radości w niebogłosy (hmmm...a w niebie można się drzeć w niebogłosy?). Jest tyle tekstów, tyle piosenek, które uwielbiam. Nie będę ich tu wymieniać, bo nie ma sensu, ale choć jedną, jedniusieńką piosenką się z Wami podzielę. Niech będzie tematycznie, dziś niedziela, więc zapraszam do posłuchania Anny Szałapak.