Małgorzata I. Niemczyńska "Mrożek, striptiz neurotyka"

 

Autorka: Małgorzata I. Niemczyńska

Tytuł: Mrożek, striptiz neurotyka

Wydawnictwo: Agora

Rok wydania: 2013

 

Był uważany za mrukliwego dziwaka. Raczej stronił od ludzi, bał się kobiet, ale, o dziwo, miał powodzenie. Gdy premiera jednej z jego sztuk okazała się totalną katastrofą, zwiał przez okno z teatru, by nie iść na bankiet. Wojna pozostawiła w nim niepewność siebie i strach, który towarzyszył mu przez dwadzieścia lat: Wtedy nabyłem, mówię: nabyłem, a nie tylko doznałem, bo od tamtej pory mnie nie opuściło, wyczucia, odczucia czy też przeczucia przepaści. Nie tej poczciwej, która zaczyna się urwiskiem i kończy się dnem, ale przepaści, czegoś miedzy nicością a nieskończonością. - zwierzał się w „Moim życiorysie".

Małgorzata I. Niemczyńska zauważa, że większość biogramów Mrożka zaczyna się od momentu jego debiutu, czyli od roku 1950 tak, jakby wcześniej nie było nic.  A gdzie lata wojenne, studia na wydziale architektury, gdy wybitny pisarz nie miał co do garnka włożyć, a skarpetki nosił do momentu, gdy się same nie rozpadły?

Z pomocą przyszedł mu wtedy Adam Włodek, mąż Wisławy Szymborskiej. Dzięki niemu dwudziestoletni Mrożek zadebiutował tekstem o budowie Nowej Huty, który stał się początkiem jego kariery literackiej.

Zastanawiam się tylko o kim tak naprawdę jest „ Mrożek, striptiz neurotyka". Niewątpliwie autor „Tanga" to główny bohater książki, ale obok pojawiają się inne sławy literackie oraz ważne osoby w kulturalnym świecie.

Rozbieranie Mrożka przebiega w czterech etapach. Książkę otwiera surowy tekst o afazji, na którą zapadł autor „Baltazara". W tym rozdziale kulisy terapii i pracy nad odzyskaniem przez pisarza mowy odsłania jego logopedka Beata Mikołejko. Zdania są krótkie, sugestywne, Niemczyńska opisuje, ale też oddaje głos terapeutce. Nie analizuje, jedynie przedstawia fakty, by za chwilę przejść do najbardziej rozbudowanej części programu.

Ludzie i miejsca to kolejne odkrywane przez Niemczyńską strefy tytułowego neurotyka. Tutaj dowiadujemy się, że Mrożka i Lema łączyły nie tylko okulary, ale również pasja samochodowa oraz przyjemność w obgadywaniu kolegów po fachu. Leszek Herdegen był jednym z jego najbliższych przyjaciół  i nawet podejrzewano, że panowie są pederastami. Miał też obsesję na punkcie porównywania się z Gombrowiczem, którego nazywał Szefem:  Moja niższość wobec niego ­- to nie tylko niższość talentu, osobowości, woli - jestem o wiele młodszy i przypadłem na inne czasy. On jest weteranem czasu, kiedy pisarz to było coś. - zwierza się w dzienniku.

Niemczyńska, wprowadzając te postacie, tworzy ich pełnowymiarowe i szczegółowe portrety (są tu jeszcze sylwetki Jana Błońskiego, wybitnego krytyka literackiego, Mary, pierwszej żony pisarza oraz drugiej żony - Susany, Adama Włodka). Książka przypomina nieco album z ludźmi i miejscami do tego przepięknie wydany z mnóstwem zdjęć.

Mrożek był duchem niespokojnym, ciągle w ruchu, wiecznie w drodze, dotrzymanie mu kroku w tych jego przeprowadzkach jest nie lada wyczynem. Autorka jednak zawzięcie za nim podąża, odwiedza Paryż, Vence, Meksyk, ale najciekawiej jest w Domu Literatów przy ul. Krupniczej 22 w Krakowie. Jeśli nie znacie historii tej kamienicy, to szczególnie polecam ten rozdział.

Kolejna część striptizu to rozmowa z pisarzem o jego książkach, prywatnym życiu, Niemczyńska próbuje drążyć, wierci dziurę w brzuchu, chce ściągnąć ze swojego rozmówcy jak najwięcej zwierzeń, obnażyć, ale idzie to opornie, bo Mrożek nie jest zbyt wylewny.

Na dopełnienie całego portretu Niemczyńska wyciąga teczkę Mrożka z IPN-u.

Trzeba przyznać, że dziennikarka wykonała kawał dobrej roboty, przekopała mnóstwo wywiadów, publikacji, dokumentów, dotarła do osób znających pisarza, przez co udało jej się stworzyć nietuzinkowy portret autora „Wesela w Atomicach". Do tego niezaprzeczalną wartością książki jest jej poznawczy wymiar, bo przy okazji poznajemy również biogramy ważnych dla kultury osobowości.