Angela Bajorek "Heretyk z familoka. Biografia Janoscha"

 

Autorka: Angela Bajorek

Tytuł: Heretyk z familoka. Biografia Janoscha

Wydawnictwo: Znak

Rok wydania: 2015

Urodził się w 1931 roku w Hindenburgu na Górnym Śląsku. Skończył technikum odzieżowe i został projektantem wzorów na tkaniny. Odbywał również praktyki ślusarskie, dorabiał,  rozwożąc gazety w Monachium, coś tam sobie rysował, coś tam sobie pisał i w końcu po wielu, wielu latach stał się jednym z najsłynniejszych niemieckojęzycznych pisarzy dziecięcych. Wydał ponad 300 książek dla najmłodszych, a Miś i Tygrysek, bohaterowie stworzonego przez niego cyklu, są znani na całym świecie. 

 Horst Eckert, znany jako Janosch, nie jest łatwym rozmówcą, lubi robić psoty dziennikarzom, a jego pustelnicza natura stale się uaktywnia. Jednak Angeli Bajorek udało się zdobyć zaufanie tego rubasznego outsidera. Autorka przez pięć lat codziennie wymieniała z nim maile, a Janosch z czasem coraz wylewniej odpowiadał na każde pytanie, nazywając te elektroniczne wiadomości „rozmowankami z Janoszkiem" i co tydzień jako bonus przesyłał jej „kazanie niedzielne". Z tych maili, rozmów oraz ogromnego researchu, jaki wykonała Bajorek, została utkana biografia autora „Cholonka".  Miłośniczka i propagatorka twórczości tego oryginalnego pisarza przedstawia jego losy tak jak na poprawną i rzetelną biografię przystało, to jednak język i styl nadają tej książce figlarnego charakteru.

Dzieciństwo kojarzy nam się zazwyczaj z czasem beztroski, bezpieczeństwa i szczęścia, to taki zmitologizowany obraz, do którego wracamy z nostalgicznym westchnieniem. Janosch nie zna takich uczuć, wczesne lata kojarzą mu się z ojcem alkoholikiem - tyranem i matką dewotką, która potrafiła syna wyzywać od ścierw. Bajorek delikatnie wypytuje o ten okres życia, a pisarz opowiada o nim szczerze, nie kryjąc szokujących faktów. Sam przyznaje, że te traumy ciągną się za nim cały czas, a ich echa można znaleźć w całej jego twórczości. Bajorek zagląda więc do książek swojego mistrza i w przystępny sposób łączy biografię z dziełami literackimi, podsuwając czytelnikowi tropy interpretacyjne.

Bajorek stara się rzetelnie przedstawić kolejne lata życia Janoszka, ale przy okazji wyciąga smakowite ciekawostki tak, że wydaje się nam, iż biografia tego swoistego filozofa to pasmo niekończących się przygód i powiązanych ze sobą zbiegów okoliczności. Ot, taki przykład: Janosch, będąc młodym mężczyzną, wybrał się na wycieczkę rowerową z Monachium do Włoch, trafił do szpitala, gdzie poznał lekarza, który wdrożył go w indyjską filozofię i nauczył praktykować jogę. Od tego momentu Janoszek wyznawał swoistą odmianę buddyzmu, a jego mottem życiowym stało się powiedzenie: „Im mniej potrzebujesz, tym więcej masz".

Ciągnęło go do hipissowskiego życia, w 1980 roku spalił cały swój dobytek i uciekł na Ibizę, a później na Gomerę. Tam stwierdził, że wolność jest dla niego nadrzędną wartością i wtedy obiecał sobie, że nigdy nie będzie pracował.

 

Janosch [źródło zdjęcia]

 

Na pytanie co robi, odpowiada: jestem. To sztuka filozoficzna. Trzeba rozumieć, co to znaczy być.* Bo Bajorek nie tylko śledzi koleje losu swego bohatera, ale również próbuje zajrzeć do wnętrza. Otrzymujemy zatem opowieść wielowarstwową i pełnowymiarową. Autorka nie boi się poruszać tematów tabu, pisze o problemach alkoholowych (aż mi się wierzyć nie chciało, gdy czytałam o tym jak Janosz bez ogródek wyjaśnia, że bez wódki nie byłby pisarzem, bo to właśnie alkohol pisze, on wtedy jest gdzieś indziej, to nie jego duch), przeprawach z wydawcami, próbami wykorzystania dobrotliwości pisarza. Ale wspomina również o uroczych nawykach (zamiłowanie do hamaków).

Życie Janoscha Bajorek splata z ważnymi historycznymi wydarzeniami. Autorka odnotowuje i śledzi narodziny niemieckiego nazizmu oraz przedstawia jego wpływ na niemieckie społeczeństwo. Przywołuje postać Hitlera, oddaje koloryt epoki, skupiając się na charakterystycznych dla owych czasów detalach. Świetnie radzi sobie z opisami topograficznymi rodzinnego miasta autora „Cholonka" i innych miejsc, w których przebywał pisarz.

„Heretyk z familoka. Biografia Janoscha" to książka panoramiczna, autorce udało się uchwycić to co istotne. Osoby, które nie znają twórczości tego Ślązaka, będą mieli w tej biografii świetny przewodnik po interpretacyjnych tropach, ci, którzy już wcześniej nieco o pisarzu słyszeli zadowolą się dowcipnie opisanymi anegdotkami.

* Angela Bajorek, Heretyk z familoka. Biografia Janoscha, Znak 2015, str. 210.