Anna Bikont, Joanna Szczęsna, Pamiątkowe rupiecie. Biografia Wisławy Szymborskiej

Autorki: Anna Bikont, Joanna Szczęsna

Tytuł: Pamiątkowe rupiecie. Biografia Wisławy Szymborskiej

Wydawnictwo: Znak

Rok wydania: 2012

Taki poeta, pisarz, muzyk, malarz czy też inny artysta, który nie pamięta dat, nie chce podawać faktów ze swojego życia, bo przecież „Zwierzanie się publiczne to jest jakieś gubienie własnej duszy. Coś trzeba zachować dla siebie"- to prawdziwy koszmar dla przyszłych biografów. Gdzie w takim wypadku znaleźć potrzebne do biografii informacje, skoro obiekt i bohater książki nie szastał nimi na lewo i prawo? Pozostają znajomi, krewni i dogłębna analiza twórczości.

Szymborska odsłaniała się w wierszach, ale te nie wystarczyły jej biografkom. Joanna Szczęsny i Anna Bikont udały się zatem w podróż - jakby się mogło wydawać - z motyką na księżyc, ale obie panie widać uparte i zawzięte, z odysei księżycowej wróciły w glorii i chwale. Przyszpiliły naszą noblistkę, powęszyły, poszperały i  wyciągnęły z lamusa na światło dzienne mnóstwo pamiątkowych rupieci Pani Wisławy.

A wszystko zaczęło się od listu rekomendującego od Jacka Kuronia, po którym nasza noblistka stwierdziła, że po „katastrofie sztokholmskiej" (tak zwykła mówić o przyznaniu nagrody Nobla) i tak jej to nie minie, więc lepiej będzie jak już pozwoli dwóm reporterkom zaglądnąć, choćby jednym okiem, do swoich pudeł z rupieciami.

Pani Joanna i Pani Anna miały już prawie napisaną książkę, na którą złożyły się wspomnienia przyjaciół Poetki, ale pewnego styczniowego dnia 1997 roku Pani Szczęsny usłyszała w słuchawce głos Szymborskiej:  „No dobrze, to będziemy uściślać". I w ten oto sposób w kwietniu owego roku została wydana pierwsza biografia Wisławy Szymborskiej „Pamiątkowe rupiecie, przyjaciele i sny".  Po przeczytaniu Poetka stwierdziła jednak, że w tej biografii nie ma w ogóle dramatyzmu tak, jakby ona sama prowadziła życie pozbawione wszelkich trosk- jak motylek. Ale cóż zrobić - wszyscy dobrze wiemy, że noblistka dwie egzystencje prowadziła- tę zewnętrzną , uśmiechniętą z ciepło-ironicznym podejściem do świata, z zachwytem nad każdym listkiem, robaczkiem, chmurką i tę wewnętrzną, do której dopuszczała tylko najbliższych.

 „Pamiątkowe rupiecie. Biografia Wisławy Szymborskiej" to pierwsza tak obszerna publikacja dotycząca życia i twórczości autorki „Dwukropka". Joanna Szczęsna i Anna Bikont uzupełniły swoją poprzednią książkę o nowe fakty z życia Poetki, które miały miejsce po przyznaniu nagrody Nobla, aż do momentu śmierci 01.02.2012 roku. Ciekawym dodatkiem jest rozdział dotyczący relacji Szymborskiej z Miłoszem. Dwóch noblistów, a tak różne charaktery. Miłosz zdawał sobie sprawę ze swego geniuszu, ciągle dopytywał się o opinię na temat swoich wierszy, chciał rozmawiać o poważnych sprawach, nie potrafił odnaleźć się we frywolnym świecie krakusów. A Szymborska...cóż. Podziwiała go, ale z typowym dla siebie dystansem. Jakie było jej rozczarowanie, gdy dna pewnego, znalazłszy się w tej samej restauracji podpatrzyła, że Wielki Poeta zamówił schaboszczaka z kapustą- „To był cios. Wiedziałam wprawdzie, że także poeci czasami coś jedzą, ale żeby wybierali w tym celu dania tak trywialne?". Zostali jednak w przyjacielskich stosunkach i czasem wypili razem wódeczkę.

Książka utkana jest ze wspomnień przyjaciół, którzy wyciągają na światło dzienne różne urocze nawyki Pani Wisławy. Czytamy zatem o słynnych loteryjkach, jej zamiłowaniu do kiczu, niesamowitym poczuciu humoru (jak Pan Michał Rusinek coś przeskrobał to za karę musiał odkręcać słoiki), wieczorach literackich. Dowiadujemy się, że Szymborska nie znosiła teatru, ale za to namiętnie oglądała filmy. Tragedią było dla niej zakończenie serialu  „Niewolnica Izaura", nie kryła się również ze swoją miłością do Andrzeja Gołoty.

Dla miłośników twórczości Szymborskiej nie są to nowe ciekawostki. Wszyscy dobrze wiemy, że autorka  „Chwili" namiętnie paliła papierosy, uwielbiała wysyłać swoim przyjaciołom własnoręcznie zrobione widokówki, lubiła fotografować się pod tablicami z dziwnymi nazwami miast.  Co więc nowego wnosi książka dwóch dziennikarek?

Otóż -  „Pamiątkowe rupiecie" są przede wszystkim próbą zbliżenia się do twórczości Poetki. Naczelną ideą autorek było przekonanie, że ich bohaterka odkrywa się poprzez akty pisarskie. Jestem pełna podziwu dla wnikliwości i ogromnej pracy, jaką wykonały obie biografki. Sama Szymborska, jak jeszcze żyła, odsyłała dziennikarzy do Pani Szczęsnej i Pani Bikont, bo one wiedziały więcej o jej życiu niż ona sama. 

Ale nie tylko o wierszach i o literaturze tu mowa. Spora część książki opisuje epizod komunistyczny. Nie od dziś wiadomo, że Poetka pisała peany pochwalne na cześć Stalina, że była członkiem Partii. Cóż- błąd młodości, z którego Szymborska nie była dumna, ale też nie kajała się przed nikim. Przyznam szczerze, że po przeczytaniu tego rozdziału moje bezgraniczne uwielbienie dla Pani wisławy nieco przygasło. Ale to tylko świadczy o tym, że autorki biografii rzetelnie spełniły swój obowiązek. Niczego nie taiły, nie cenzurowały niewygodnych wypowiedzi, dzięki temu otrzymaliśmy pełnowymiarowy portret Damy Polskiej Poezji.

„Pamiątkowe rupiecie" to również historia niesamowitej przyjaźni z Kornelem Filipowiczem, trudnych relacji z matką i procesie formowania się wrażliwości poetyckiej. Nie wyobrażam sobie, by ktoś kto zaczytuje się wierszami Szymborskiej nie miał tej biografii na półce. Panie Szczęsny i Bikont bardzo wysoko postawiły poprzeczkę przyszłym badaczom życia i twórczości Szymborskiej.

Wisława Szymborska- gdyby żyła, dziś obchodziłaby swoje 89-te urodziny. Przeglądam jej wiersze i łezka mi się w oku kręci. Tyle dobrych słów zostało zapisanych, tyle zachwytu nad światem i wszelkim stworzeniem zostało zamkniętych w strofach. Tyle trafnych spostrzeżeń, rozważań filozoficznych, roztrząsania rzeczy ważnych i tych mniej ważnych. Tyle ciepła i humoru.

 I ten dobrotliwy uśmiech, lekko nieśmiały, ale i figlarny. Nie wiem czemu, ale jak patrzę na Jej zdjęcia od razu jest mi lżej na duszy.