Eleanore Catton "Wszystko, co lśni"

 

Autorka: Eleanore Catton

Tytuł: Wszystko co lśni

Przekład: Maciej Świerkocki

Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie

Rok wydania: 2014

Jest rok 1866, zima, czasy szalejącej gorączki złota. Do Hokitika, małej miejscowości położonej w Nowej Zelandii, przybywa Walter Moody, który chce zbić majątek na złocie i rozpocząć nowy rozdział w swoim życiu. Tymczasem trafia na tajne zgromadzenie mężczyzn w palarni jednego z hoteli.  Dowiaduje się, że w miasteczku dzieją się dziwne rzeczy: znaleziono ciało biednego pustelnika, który, ku zaskoczeniu wszystkich, przechowywał w swej chatce ogromną fortunę. Dziwnym zbiegiem okoliczności na drodze przy jego chatce znaleziono nieprzytomną miejscową prostytutkę, która próbowała popełnić samobójstwo. Na dodatek jeden z najbogatszych mieszkańców Hokitika ginie w niewyjaśnionych okolicznościach. Są też duchy i nieudane seanse spirytystyczne, ginące kufry, skorumpowani politycy, handel opium, miłość i zbrodnia. Dwunastu mężczyzn, którzy spotykają się w hotelu, by spróbować wyjaśnić wydarzenia ostatnich dni i trzy kobiety w tle całej tej niezwykle zagmatwanej historii.

27 stycznia 1866 roku, ta data nieprzypadkowo została wybrana przez Catton. Pisarka interesuje się astrologią, przeglądając program Stellarium, zauważyła, że w owym roku w lutym Księżyc nie osiągnął pełni. To niezwykłe zjawisko przyrodnicze zwane miesiącem synodycznym stało się w powieści początkiem tajemniczych wypadków dziejących się w Hokitika. Na każdy ruch bohaterów mają wpływ znaki Zodiaku i Księżyc, konstrukcja powieści jest zatem bardzo przemyślana i misternie utkana. Catton w ten sposób stworzyła monumentalne postmodernistyczne dzieło. Postmodernizm objawia się w zabiegu podwójnego kodowania, nie dla wszystkich czytelników jest on jednak jasny.

Dla tych, którzy nie znają się na astrologii i nie potrafią wyłapać kosmicznych smaczków, autorka ma w zanadrzu warstwę zewnętrzną w postaci zgrabnie napisanego kryminału zanurzonego w duchu powieści wiktoriańskiej.  

Jestem pełna podziwu dla autorki, ponieważ stworzyła dzieło rozbuchane epicko, konstrukcyjnie niemalże idealne, z wyrazistymi bohaterami, z sugestywnymi opisami, w których uwidacznia się dbałość o szczegół, co z kolei przyczynia się do tego, że pisarce udało się genialnie odtworzyć koloryt opisywanej epoki.

Postaci jest wiele, ich losy przeplatają się w nieoczywisty sposób, tajemnica goni tajemnicę, można się w tym zagubić, ale pisarka umiejętnie prowadzi czytelnika, rozwija powoli wątki, opowieść umieszcza w opowieści, tworząc szkatułkową konstrukcję. Dostajemy zatem historię opisaną z wielu perspektyw, a każdy kolejny rozdział jest proporcjonalnie krótszy zgodnie z kolejnymi fazami Księżyca.

Faktem jest, że „Wszystko, co lśni" to pierwsza w historii Nagrody Bookera tak długa powieść, i faktem jest, że Eleanore Catton jest pierwszą nagrodzoną pisarką w tak młodym wieku (miała 28 lat, gdy w zeszłym roku jury Bookera postanowiło wyróżnić jej dzieło), ale mi jakoś nie po drodze z tą fabułą.

Doceniam ogrom pracy i dostrzegam walory tej powieści, ale historia mnie nie porwała. Za mało dla mnie suspensu,  dynamiki, zaskoczenia. Poza tym uważam, że postaci kobiece zostały zbyt mało wyeksponowane, przecież Lydia Wells mogłaby być świetnym przykładem femme fatale, gdyby tylko pisarka poświęciła jej więcej uwagi, skupiła się na portrecie wewnętrznym, nie tylko na opisach sukni i fizjonomii, przez to Lydia staje się kobietą bez wyrazu, nie potrafiła wzbudzić we mnie żadnych emocji, podobnie jest z Anną - prostytutką.

Nie twierdzę, że „Wszystko, co lśni" jest książką złą, ale od powieści, która otrzymała jedną z najbardziej prestiżowych nagród literackich oczekuję dużo więcej, a nie tylko zgrabnie skonstruowanego thrillera z astrologicznym drugim dnem.