Łukasz Modelski "Dziewczyny wojenne"

 

Autor: Łukasz Modelski

Tytuł: Dziewczyny wojenne. Prawdziwe historie.

Wydawnictwo: Znak

Rok wydania: 2011

Wojna była zawsze sprawą mężczyzn, to oni byli bohaterami pierwszego planu, kobiety natomiast stały gdzieś z boku jako te, które pielęgnowały swych chłopców, gotowały im posiłki, leczyły, były takimi „szarymi eminencjami".  Okazuje się , że wiele z nich ma swoje historie, ma swoje zasługi, ma swoją konspiracyjną przeszłość, o której zaczynają mówić. Powstają zatem książki wspomnieniowe, powieści, reportaże. Wojna widziana oczami kobiet, wojna, której bohaterkami są kobiety - to im Łukasz Modelski oddaje głos w swej książce.

 „Dziewczyny wojenne" to jedenaście autentycznych historii Dziewczyn, które z dnia na dzień musiały pożegnać się z normalnym życiem, by stawić czoła wojennej rzeczywistości. Bohaterki w momencie wybuchu wojny stały na progu dorosłości, najmłodsza z nich miała wtedy 14 lat. Ich historie są podobne- studia na tajnych uniwersytetach, działalność w konspiracji, kursy sanitarne, nauka obsługi broni, aresztowania, zsyłki, prześladowania, strata najbliższych.  Były łączniczkami, przenosiły grypsy, rozkazy, były fałszywymi agentkami UB, donosiły na wroga, pracowały również dla egzekutywy - wykonywały wyroki na szpiclach, niektóre specjalizowały się w minach, inne z kolei brały udział w akcji „żywych torped".  Nie tylko fakty w życiorysach są spoiwem tych historii, ale również heroiczna wręcz odwaga, patriotyzm i niepohamowana chęć robienia czegoś ważnego: „ Myślałam o tym, że jestem w konspiracji, że gestapo prędzej czy później mnie znajdzie, że wtedy nikt nie będzie się mógł mamą zająć. Poprosiłam lekarzy, żeby nie ratowali mamy. Wtedy właściwie skazałam ją na śmierć. Jako szesnastolatka przestałam być dzieckiem"  - zwierza się Magda Rusinek, która próbowała uratować spalonego sześcioletniego Adasia.

Najbardziej wzruszyła mnie historia Alicji Wnorowskiej, która została skazana na karę śmierci za szpiegostwo dla Polskiego Rządu w Londynie. Alicja pracowała dla UB, a gdy odkryto kim jest naprawdę była w pierwszym miesiącu ciąży. Ojcem był Józef Zapałowski, który objął kierownictwo w biurze UB, w którym pracowała Ala. Chłopak zakochał się w niej na zabój i gdy dowiedział się, że będzie ojcem prawie zwariował ze szczęścia. Przez znajomość z Alą został również aresztowany i osadzony w tym samym więzieniu. Dziewczyna nie została jednak ukarana, wyroku nie wypełniono. Urodziła w wiezieniu syna i cudem udało jej się go oddać rodzinie. Chłopak był w tragicznym stanie. Umierał, ale udało się go uratować.

Takich cudów w opowieściach Dziewczyn jest wiele. Wiele jest sytuacji, w których musiały się wykazać stalowymi nerwami. Ale to co ujmuje w tych historiach, to fakt, że bohaterki mimo wojennych okrucieństw, mimo prześladowań, nie straciły wiary w drugiego człowieka, próbowały w tej przewróconej do góry nogami rzeczywistości znaleźć enklawy normalności, starały się wieść, na tyle na ile było to możliwe, normalne życie- zakochiwały sie, wychodziły za mąż, kończyły studia, podejmowały pracę.

Historie Dziewczyn zostały opowiedziane przez nie same. Modelski oddał swym bohaterkom głos, a sam wycofał się w cień. A mógłby jednak czasami coś skomentować, coś wyjaśnić (choć pojawiają sie krótkie odautorskie fragmenty, gdy to autor dopowiada coś do historii swojej bohaterki).  W książce pojawia się wiele skrótów organizacji, które nie są wyjaśnione, a to utrudnia lekturę. Zabrakło mi w tej publikacji pracy redaktorskiej polegającej przede wszystkim na zakreśleniu historycznego kontekstu. Wiem, że każdy Polak w szkole uczył się o II wojnie, o tym jakie stosunki były między Polakami, Niemcami, Sowietami, ale z czasem te relacje się rozmywają, zapomina się o pewnych faktach, więc przy tego typu publikacji powinny się znaleźć jakieś przypisy o charakterze historycznym. To by znacznie ułatwiło lekturę. Poza tym autorowi nie udało się zindywidualizować swych bohaterek, przez co przedstawione w książce losy zlewają się w jedną całość. A szkoda, bo temat ciekawy, jednak pomysłu na niego zabrakło.