Lidia Ostałowska "Cygan to Cygan"

 

Autorka: Lidia Ostałowska

Tytuł: Cygan to Cygan

Wydawnictwo: Czarne

Seria: reportaż

Rok wydania: 2012

Lidię Ostałowską interesują osoby wykluczone, mniejszości etniczne, subkultury, ludzie, którzy egzystują na marginesie. W szczególności bliscy jej sercu są  Romowie, albo inaczej- Cyganie. Na początku lat 90.  reporterka wraz z fotografem Piotrem Wójcikiem ruszyła do Transylwanii śladem rumuńskich Cyganów. Przez kilka lat podróżowała po Europie, zbierając materiały do książki o sytuacji Romów po upadku komunizmu. W 2000 roku ukazał sie zbiór reportaży „Cygan to Cygan". Po dwunastu latach wydawnictwo Czarne wznowiło książkę Ostałowskiej, pozostaje więc postawić pytanie- czy przez ten okres czasu coś się zmieniło?

Autorka podróżuje przez Węgry, Bułgarię, szuka Romów w Rumunii, w Czechach, spisuje indywidualne historie, z których wyłania sie ogólny obraz cygańskiej społeczności.

Ostałowska ukazuje swych bohaterów z dwóch stron- z jednej pozwala im mówić o poniżeniach, niezrozumieniu, wykluczeniu i wszechobecnej dyskryminacji, z drugiej zaś strony spotyka ludzi, którzy opowiadają jej o cygańskich tradycjach.  I choć każdy szczep rządzi się innym zasadami, inaczej się ubiera - wszystkich łączy jedno - społeczny ostracyzm.

Wśród bohaterów Ostałowskiej są Cyganie, którzy przeszli na islam, są tacy, którzy udzielają się w polityce- szychy i zwykłe szaraczki, tacy, którzy w poszukiwaniu lepszego życia wyemigrowali do Anglii, Polski. Niektórzy z nich się dorobili, innym sie nie poszczęściło.

Przyznać jednak muszę, że po przeczytaniu książki Ostałowskiej pozostaje we mnie  lekki posmak rozczarowania. Spodziewałam się, że znajdę w tym zbiorze reportaży coś, co potwierdzi moje przekonanie, że stereotypy nie zawsze są zgodne z prawdą. Niestety, w tym wypadku rzeczywistość pokrywa się z ogólnym postrzeganiem. Jacy więc są Cyganie? Sami o sobie mówią, że by żyć muszą kraść, kombinować, są brudni, leniwi. Nie wzbudzają sympatii.

Ostałowska pisze o próbach asymilacji, choć są one nieliczne. W większości krajów Europy Wschodniej Cyganie są strącani do gett, ludzie nie chcą żyć w ich towarzystwie.

Niestety historie zebrane przez Ostałowską dwanaście lat temu nie tracą na aktualności. Nadal istnieje ogromna przepaść między gadziami, a Romami, nadal, mimo zaangażowania wielu organizacji sytuacja Cyganów się nie poprawiła. „Niepokojąca  sytuacja romskiej mniejszości stanowi dla nas test i stawia wyzwanie: zbudować Europę otwartą, pełną poszanowania dla odrębnej tożsamości jednostek i tworzących ją społeczności, a nie Europę zamkniętą i wykluczającą (...)" - konkluduje jeden z rozmówców Ostałowskiej. Owszem, warto stawiać sobie wyzwania, ale chyba jeszcze zbyt mało wiemy o Cyganach, zbyt mocno siedzą w naszej świadomości stereotypy, które budują bariery zamiast mostów.