Hubert Klimko-Dobrzaniecki "Grecy umierają w domu"

 

Autor: Hubert Klimko-Dobrzaniecki

Tytuł: Grecy umierają w domu

Wydawnictwo: Znak

Rok wydania: 2013

W 1949 roku po przegranej wojnie domowej większość Greków musiało uciekać z kraju. Część partyzantów i uchodźców z Peloponezu wyemigrowało do Polski - do Wrocławia, Zgorzelca, Świdnicy i do Bielawy. Wielu z nich po 1975 roku wróciło do ojczyzny, ale niektórzy pozostali w Polsce. O tym epizodzie niewielu z nas wie, ale dzięki Hubertowi Klimko - Dobrzanieckiemu ta historia nie będzie zapomniana. Taki już przywilej pisarza, by ocalać od cudu niepamięci.

Główny bohater-Sakis Sallis - ponad pięćdziesięcioletni pisarz wyjeżdża na stypendium do Domu Literatury i Przekładu w Lefkes. To właśnie tutaj mężczyzna próbuje zmierzyć się ze swoją przeszłością. Istotną rolę odgrywa jego ojciec zapisany w pamięci jako zmitologizowany Posejdon, zdobywca lądów i wysp: Ojciec był wszystkim. Filozofem, sportowcem, żeglarzem, wojownikiem, klaunem, cwaniakiem i wynalazcą. Wynalazcą, bo był najlepszym na świecie poszukiwaczem i odkrywcą substytutów. Jako dziecko Sakis darzył go uczuciem szczególnym, jednak tak naprawdę go nie znał.

Rodzice bohatera wyemigrowali z Grecji i osiedlili się w Bielawie. Sakis próbuje odtworzyć historię matki i ojca, choć, gdy jeszcze żyli, nie byli zbyt wylewni. Dlatego pisarz musi polegać na swojej pamięci, na relacjach innych. Wraca zatem do lat dziecinnych, wspomnienia jego są zmitologizowane. Przypomina sobie dawne miejsca, gdzie ojciec był hersztem mafii taksówkowej, niestrudzonym poszukiwaczem cykad, amatorem ciasteczek i wiecznym marzycielem, matka natomiast była tym pomostem między bajkową rzeczywistością swego męża, a zewnętrznym światem. To ona wiązała koniec z końcem, a z ziemniaków i cebuli potrafiła wyczarować magiczne potrawy, które przywodziły na myśl ich rodzinny kraj.

Ale, żeby nie było za sielankowo i zbyt nostalgicznie, nasz autor zasadza się z hakiem na czytelnika i proszę bardzo Sakis zupełnie przypadkowo odkrywa rodzinną tajemnicę, która nie bardzo pasuje do jego wizji.

I muszę szczerze przyznać, że ów chwyt zastosowany przez Klimko-Dobrzanieckiego jest mocnym zakończeniem i dobrą puentą. Lubię, gdy powieść, która wydaje się przewidywalna, toczy sie swoim powolnym narracyjnym tempem, a tu nagle-bach!- i oczy jak pięć złotych, no bo jak to tak Panie Autorze? Tak sobie z bohatera zakpić?

 „Grecy umierają w domu" to nie tylko powieść o mitologizacji dzieciństwa i ojca, to również problem tożsamości. Rodzice Bohatera są Grekami, ale Sakis urodził się już w Polsce, kim więc jest? Trochę mnie bolało, a na samym początku bardzo, że jestem bez tożsamości, że jestem Grekiem bez właściwości- wyznaje. W Grecji traktowany i określany z pejoratywnym wydźwiękiem jako Polonus, w Polsce natomiast był Grekiem. Sakis jest wykorzeniony, bo w jednym i drugim kraju traktowany jest jak obcy.

Jest jeszcze Dom literatury i Przekładu, do którego co roku zjeżdżają się pisarze i krytycy.  Hotel stanowi enklawę, która oddalona jest od wielkomiejskiego zgiełku. Życie toczy się w nim swoim tempem, a jedynie w tle słyszymy echa nadciągającego kryzysu ekonomicznego i zamieszek. Bywalcy to oryginały od podstarzałego lovelasa, który łapie młode panienki na swój literacki talent, przez autystycznego nieco poetę, po roześmianą Eris uwielbiającą gotować.

„Grecy umierają w domu" to proza nieco melancholijna i nostalgiczna, ale pisana żywym językiem.  Klimko-Dobrzaniecki bawi się frazą, rymuje, nadaje odpowiedni rytm narracji, dlatego powieść połyka się jednym tchem. Bo gdy forma i treść idealnie ze sobą współgrają, to znaczy, że pisarz odwalił kawał dobrej roboty. A tak właśnie jest w tym przypadku.