Aleksander Kaczorowski "Havel. Zemsta bezsilnych"

 

Autor: Aleksander Kaczorowski

Tytuł: Havel. Zemsta bezsilnych

Wydawnictwo: Czarne

Seria: Biografie

Rok wydania: 2014

Aleksander Kaczorowski jest obok Mariusza Szczygła  i Mariusza Surosza jednym z wybitnych znawców czeskiej kultury. Autor biografii Bohumila Hrabala, esejów o pisarzach czeskich („Praski elementarz"), powieści „Praskie łowy" oraz zbioru wywiadów „Europa z płastoskopiem" tym razem postanowił zajrzeć za kulisy kulisy jednego z najsłynniejszych polityków czeskich- Václava Havla.

Byłam kiedyś na spotkaniu, na którym Kaczorowski wypowiadał się o współczesnej sytuacji polityczno-ekonomicznej Czech. Temat wprawdzie mało literacki, jednak uderzyło mnie jedno- Kaczorowski jest zdeklarowanym czechofilem, ale o naszych sąsiadach wypowiadał się z krytycznym dystansem, bez wymądrzania, jego przemyślane tezy, sposób wypowiedzi zaskarbiły sobie moje zaufanie. Dlatego nie zdziwił mnie fakt, że biografia Václava Havla, którą niedawno wydał nie jest hagiografią pisaną na kolanach.

Václav Havel, pisarz, intelektualista, filozof, dysydent, polityk. Postać niewątpliwie wybitna. W mojej wyobraźni funkcjonował jako ktoś zbliżony charyzmą (bo nie intelektem przecież) do Lecha Wałęsy. Poza tym miałam go za człowieka niezwykle kulturalnego, mocno stąpającego po ziemi i przede wszystkim kochającego swój kraj i rodaków. Po przeczytaniu „Havla. Zemsty bezsilnych" moje wyobrażenia nieco się odmieniły. Otrzymałam bowiem od Kaczorowskiego portret wielowymiarowy, ukazujący pierwszego prezydenta Republiki Czeskiej z kilku nieznanych mi perspektyw.

Kaczorowski wychodzi od korzeni, wskazuje na burżuazyjne pochodzenie rodziny Havlów. Badacz cofa się trzy pokolenia wstecz, prezentując losy dziadka, który był człowiekiem dziewięciorga rzemiosł (był m.in. ministrem, dziennikarzem, działaczem podziemnej organizacji związanej z Masarykiem), ojca będącego wpływowym budowlańcem, który dorobił się fortuny, opowiada o stryju-magnacie zarządzającym wielką wytwórnią filmową, obracającym się w artystycznym środowisku. Młody Vašek już od dziecka miał zatem styczność z polityką i artystyczną bohemą.

Siedem razy próbował dostać się na studia, ale ze względu na pochodzenie nie został przyjęty. Uniwersytet zastąpiły mu knajpki, w których spotykał się z ówczesną młodą czeską elitą intelektualną oraz dom rodzinny.

 Kaczorowski umiejętnie wyłapuje kulminacyjne punkty w życiu Havla, śledzi jego intelektualną ewolucję, opisuje działalność w Teatrze na Balustradzie, przytacza słynny spór między Havlem, a Kunderą, analizuje najważniejsze w  twórczości Vaška publikacje i dramaty (m.in. eseje „List do Husáka", „Czeski los?", „Siła bezsilnych", dramaty „Garden party", „Audiencja", „Wernisaż" „Protest", „Opera żebracza"). Przy okazji otrzymujemy niezwykle pasjonujący panoramiczny obraz czechosłowackiego środowiska artystycznego z okresu komunizmu.

W książce „Havel. Zemsta bezsilnych" Kaczorowski przedstawia nie tylko artystyczną drogę swojego bohatera, próbuje wychwycić moment, gdy Havel- pisarz, dramaturg, filozof, staje się Havlem - politykiem. Dostajemy przy tym ogromna dawkę wiedzy o ówczesnej sytuacji Czechosłowacji, badacz skrupulatnie opowiada m.in. o reżimie, wspomina praską wiosnę, aksamitną rewolucję, narodziny czeskiego undergroundu oraz losy Karty 77 i jej sygnatariuszy. Dostajemy zatem książkę pełnowymiarową nie tylko o życiu jednego człowieka, ale również o losach Europy Środkowo-Wschodniej.

Portret Havla widziany oczami Kaczorowskiego to obraz niejednoznaczny. Widzimy tu bowiem czeskiego prezydenta, który realizuje się na kilku polach: jako zamknięty w swym zameczku na Hradčeku pisarz; lekkoduch, lubiący wypić z przyjaciółmi na imprezie; działacz na rzecz przestrzegania praw człowieka; kobieciarz i flirciarz. Z jednej strony widzimy wybitnego artystę, z drugiej nieudolnego polityka, bo nie ma się co oszukiwać, na początku swej prezydentury Havel popełnił wiele błędów, a Kaczorowski nie boi się o nich pisać.

Autor „Praskiego elementarza" nie jest biografistą biernym, nie usuwa się w cień swego bohatera, wręcz przeciwnie, fakty z życia Havla opatruje krytycznymi komentarzami, dzieli się z czytelnikiem swoimi refleksjami, nie jest jednak autorytarny. Oceny Kaczorowskiego są poparte rozmowami z osobami z otoczenia Havla oraz mnóstwem przeczytanej literatury (bibliografia umieszczona na końcu książki jest dość pokaźna).

Kaczorowski stworzył wciągającą, panoramiczną i wielowarstwową opowieść. „Havel. Zemsta bezsilnych" to nie tylko rzetelna biografia jednego z najsłynniejszych czeskich polityków, to również zapis i analiza ponad pięćdziesięciu lat walki Czechów z reżimem komunistycznym.